Gładko idzie przędza, wesoło dziewczynie,
Pamiętała trzy dni o wiernym chłopczynie*
Ten tekst przeczytasz w ok. 4 minuty.
Materiały dodatkowe znajdziesz na dole.
W zeszłym miesiącu pisaliśmy o mistrzu teatralnej komedii – Aleksandrze Fredrze. Dziś 201 rocznica urodzin mistrza polskiej opery – Stanisława Moniuszki. Nieco go z Fredrą łączy – obaj urodzili się w rodzinach polskich rodzinach szlacheckich, obaj żyli w tej samej epoce, obaj byli twórcami polskiej kultury. Dzielił ich typ uprawianej twórczości, wiek (różnica jednego pokolenia – Moniuszko był o ćwierć wieku młodszy, obaj jednak zmarli w latach ’70 XIX w.) oraz… kraje, w których żyli. Fredro w Austrii (pod koniec życia już w Austro-Węgrach) a Moniuszko w Rosji.
Urodził się na terenie dzisiejszej Białorusi (w nieistniejącej już wsi Ubiel-Убель, leżącej na południowy wschód od Mińska). Przed II rozbiorem ziemie te należały, administracyjnie, do Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Nazwisko Moniuszki wskazuje na pochodzenie ze szlachty o ruskich (nie mylić z rosyjskimi, tutaj w znaczeniu: Rusini) korzeniach (podobnie brzmi choćby nazwisko „Kościuszko”). Jego dziadek pochodził zaś z Podlasia i w pod koniec XVIII w. nabył włości, w tym właśnie wieś Ubiel.
Sam Moniuszko związany był kulturalnym centrum dawnego Wielkiego Księstwa – Wilnem. Przez jakiś mieszkał też w pruskim Berlinem, gdzie dokształcał się muzycznie – tam właśnie zainteresował się operą. Po powrocie zaczął tworzyć swoją pierwszą operę. Z czasem życiowym centrum jego kariery stanie w końcu Warszawa, trzecie co do wielkości, po stołecznym Petersburgu i Moskwie, miasto Imperium Rosyjskiego. Jedną z jego dwóch najsłynniejszych oper, Halkę w pierwotnej wersji wystawiono w Wilnie w 1848 r., by po 10 latach odbyła się premiera wersji 4 aktowej – właśnie w Warszawie – w Teatrze Wielkim, w którym dziś mieści się warszawska Opera Narodowa.
Po wielkim, również komercyjnym, sukcesie Halki, kompozytor wyruszy w podróż po Europie (wcześniej regularnie odwiedzał Petersburg). Spadły na niego również kolejne łaski zawodowe – dyrygentura w warszawskiej operze, a potem stanowisko dyrektorskie. Sprawował je aż do śmierci.
Jego opery wystawiane były w Pradze czy Petersburgu. Łącznie stworzył 20 tego rodzaju dzieł scenicznych. W swojej twórczości mocno nawiązywał do tradycyjnych melodii ludowych. Między innymi z tego powodu nazywany jest ojcem „polskiej opery”. Ten tytuł należy mu się przede wszystkim za popularyzację tego gatunku wśród rodaków, dzięki swojej autorskiej, ponadczaswoej twórczości.
Na Białorusi uznawany jest dziś za kompozytora narodowego – twórcę, wspólnie z poetą Wincentym Dunin-Marcinkiewiczem, jako librecistą, pierwszych białoruskich oper.
Zmarł nagle, na atak serca, w wieku zaledwie 53 lat. Jego pogrzeb stał się wielką patriotyczną manifestacją – w kondukcie uczestniczyło kilkadziesiąt tysięcy ludzi – ok.1/4 mieszkańców miasta.
*Trzecia zwrotka z utworu Prząśniczka – muzyka S.Moniuszko, słowa J.Czeczot.
Materiały dodatkowe:
